А.С. Пушкин
О РАШАЙ ТЭ О РАШАСКИРИ БУТЯРИ БАЛДА
Джиндя екх рашай о пхуро,
О чекат сы лэстэ каштуно.
Гыя пиро тарго мро рашай
Тэ кинэл со трэби кай-ни-кай.
Окэ подгыя кэ ёв о Бaлда-муршоро,
Гыя, кай гыяпэ, ада чяворо.
"Соскэ, дaдо, кхамэса уштэса?
Ту, ґалёв, со пэскэ родэса?"
О рашай: "Родава мэ екх бутярэнгиро:
Грэнгиро тэ каштэнгиро.
Кай тэ дорэсав дасавэс
Тэ мангэл ёв мандыр на кя зуралэс?"
О Бaлда лэскэ: "Мишто, мро хулай,
Лава тукэ тэ кэрав саро одой-адай,
Дро бэрш мэ лава тутыр, мро дад,
Трин мардорэ на рупунэ, нэ дро тыро чекат;
Тэ хав э кхурми мангэ дэса...
Со ту о чекат харувэса?"
Сы о мардо тэ сы о мардоро,
Патяндыя о рашай дро чекат пэскиро.
Пхэндя мрэ Балдaскэ: "Чячё!
На вэла, ґалёв, адава кя учё.
Яв кэ мэ про миро хулаипэн,
Сыкав тыро муршыпэн".
Дро рашаскиро кхэр мро Бaлда дживэла,
Ко пхус шуко, сыр о рай, ёв совэла,
Сыр штарджинэ э кхурми укэдэла,
Сыр шовджинэ тэ екх э буты ёв кэрэла;
Англэдыр кхамэстыр кхэлла буты сари,
Дэла андрэ ёв - тэ гыя аври,
Э бов багала, саро сы киндо-кэрадо,
О парноро пэкэла - подэла пропаш роскэрдо.
Э рашаны лэс миштэс кя шарэла, [1]
Э раклори прэ лэстэ кя дыкхэла,
О раклоро лэс "дaдоро" кхарэла;
Кэрадя э кхурми, палэ тыкнэстэ ёв псирэла.
Екх рашай мрэ Балдaс на пирикэравэла,
О лав тато мрэ муршэскэ на пхэнэла,
Пало чекат о ило рашастэ тасадёла;
О бэрш прастала, ко агор пасёла.
На хала о рашай, на пьела, на совэла:
О чекат лэстэ кэ тимин ханджёла.
Акэ хуланятыр ёв пучела:
"Акадякэ, со тэ кэрав мангэ?"
Э джювлякири, морэ, годы
Кэ бангэ бутя сы миштэс кэрды.
Э рашаны: "Сы мандэ екх лaв, сыр
Тэ ракхас тыро чекат э Балдaстыр:
Дэ лэскэ да буты, тэ кэрэл ла Балдaскэ нашты;
Сыр кэрэла саро - пэс хаськирла,
На кэрэла - о лав пхагирла.
Тэ ракхав тыро чекат адатыр,
Да Балдaскири уче тиминятыр".
Локхэдыр авья про ило мрэ рашастэ,
Ёв дыкхья, сыр о рай, прэ Балдaстэ.
Акэ кхарла: "Яв кэ мэ, мро писхари,
Кандыно мро Бaлда-бутяри.
О бэнга о панэнгирэ сы пхандынэ
Мангэ тэ бичявэн о бэршэскрэ ловэ;
Фэдыр мангэ на трэби ґалёв да тимин,
Нэ дава трито бэрш, сыр нанэ ни ґасприн.
Ха сыгыдыр три кхурми кэрады,
Тэ дорэс мангэ лэндыр да тимин э пхэрды".
О Бaлда о лав на чюрдя,
Гыя, дро паны о шэло андрэ чюда;
О шэло дро паны ёв киндякирла,
Кон авэла, ёв дужакирла.
Акэ о пхуро Бэнг сыкадяпэ:
"Со тукэ, мро Бaлда, кэрдяпэ?"
- "Лава мрэ шэлэса о паны тэ кхував,
Тумэн армандынэн тасакирав".
Лыя э Бэнгэс чядыпэн.
"Пхэн, пшaлоро, палсо тыро ада налачипэн?"
- "Палсо? Тумэ на дэна э тимин,
Трито бэрш нанэ тумэндыр ни ґасприн;
Нэ мэ да паны шэлэса скхувава,
Э хась бари тумэнгэ кэрава".
- "Нэ, Бaлда, на кэр мро паны кхувды,
Сыг амэ даса э тимин пхэрды.
Бичявава тукэ мрэ чявэскирэ чяворэс..."
О Бaлда пэскэ: "Да хохавава кирнэс!"
О бичядо Бэнгоро сыкадыя аври,
Рундя, сыр э бокхалы джюклори:
"Бахт тукэ, о Бaлда - мурш баро;
Саво авэл о лав тыро?
Э тимин одо ґара на лыджияпэ,
Тыро лав кирко амэнгэ прихаяпэ.
Нэ, доракирдямпэ 'мэ сарэ,
Нэ, совэл дыям амэ сарэ, -
Тэ на 'вэл амэндэ бида тиминяса:
Кон прастал о баро паны ангрустяса - сыгыдыр,
Ёв э тимин пэскэ лэла,
О гоно ловэ мро дад скэдэла".
Сала Бaлда тэ тэрнэ Бэнгэскэ:
"Дылыно, родэс э бида пэскэ?
Карик манца тэ прастас ту ласа,
Кокорэса зуралэ Балдaса?
Дылынэ бичявэна тут тэрнэс!
Мэ кхарава фэдыр мрэ пшалорэс".
Сыго ёв - ко вэш, одой дуен
Ухтылдя шошон канэнгирэн.
Ко паны гонэса рисия,
Э тэрнэс Бэнгэс ёв налатхья.
Сыкавэла лэскэ "пшалорэс":
"Тэ прастас ту лэса на камэс?
Ту тэрно сан, мэ прастав ґара;
Нэ, тэ на пхагён тырэ ґэра,
Фэдыр тукэ мрэ тэрнэ пшалэса
Тэ прастас - адалэ тыкнорэса.
Екх, дуй, трин! Дорэс мирэс!"
Дуйджинэ традэна пэс:
Бэнг - пашо паны, э ангрустяса,
О канэнгро "пшал" ко вэш - ягаса!
О баро паны бутыр чярэстыр:
Рисия о Бэнгоро дромэстыр,
Лэстэ чиб - аври, э зор - нанэ,
Ёв киндо кхамэстыр сыр каґны,
Тэ патяла, хай Балдaс кэрдя.
Дыкх - о Бaлда пэскирэ "пшалэса"
Ракирэла: "Мро лачё, дыкхэса,
Сыр прастаса, сыр ту кхиныян".
Бэнгоро э годы нашавэла,
Э пори - тэлэ, прэ "пшалорэс" -
На пхутёла бутыр - бангэс дыкхэла.
"О ловэ, - пхэндя, - дужакирэс?".
Кокоро ко папу: "Бида 'мэнгэ!
Кэрдя ман до Бaлда до тэрно!"
Э пхурэскэ дрэ годы одо лав,
А о Бaлда лыя тэ дэл годлa,
О баро паны замутинэла,
Са шэлэса о паны кхувэла.
Сыкадыя о Бэнгоро: "Авэла,
Э тимин сари тукэ бичяваса -
Шун мро лав. Екхвар туса скхэласа:
Дыкх ада дэсто? Вастэса кон дурыдыр лэс чюрдэла,
Э тимин пхэрды ёв пэскэ лэла.
Сыг амэ даса тимин пхэрды,
Дро гоно ловэ сы стходы.
Дарэса тэ булавэс аври о васторо?" -
"Камам про болыбэн тэ дав тро дэсторо:
Чюрдава о дэсто про болыбэн,
Тэ палэ уж сыкавава тумэнгэ, бэнгэнгэ, чядыпэн".
Трашано Бэнгоро - ко Пхуро лавэса,
Хай, ничи да Балдaскэ на кэрэса,
А о Бaлда ко паны са годлa дэла,
О баро шэло бэнгэнгэ сыкавэла.
Сыкадыя о Бэнг: "На кэр о паны кхувды,
Авэла тукэ э тимин пхэрды..."
- "Нат, - о Бaлда пхэнэла,
- Акана пиро миро авэла,
Кокоро ту мангэ сыкавэса,
Саво зурало ту сан пэрэса.
Зумавава, сави тыри зор.
Дыкх: э грасны локхи сыр пор?
Ла вастэнца ґаздэса
Тэ хоть про епаш вэрста зачюрдэса;
Сыр кэрэса - ту анэса э тимин,
На кэрэса - на лэса ни ґасприн".
Чёроро бэнгоро
Тэлэ граснятэ, сыр кхуро,
Акэ - пхарэс, окэ - пхарэс,
Э грасня ґаздыя, дуй шаго кэрдя.
Про трито пыя, ґэрорэ пхагинэ.
А о Бaлда: "Дылыно ту Шынг,
Пал амэндэ тукэ - каринк?
Мрэ васта мэ, мурш, на лава тэ макхав,
Дыкх, сыр мэ лыджява ла машкир ґэра".
И прэ граснятэ уклистэс
Э вэрста традыя, о прахо ґаздыя - учес.
О тэрно - ко Пхуро: "Хась бэнгэнгири! [1]
Кэрдя ман до Бaлда бивастэнгиро!"
Тэрдэ о бэнга ангрустяса:
"О гоно ловэ - нанэ со тэ кэрас - скэдаса", -
Лыя о Бaлда про думо ловорэ,
Псирдя о Бaлда э гонэса кхэрэ.
О рашай, лэс дыкхи, ухтя тэ прастал,
Тэлэ хуланятэ тэ гарадёл камья,
Банькирдо страхатыр, ёв лыя тэ здрал,
Коли о Бaлда лэс одой латхья.
О гоно ловэ лыя мро рашай,
Трэби тэ плэскирэл адай.
Сыкавэла мро рашай чёроро
Пэскро чекат каштуно:
Сыр пыя екх мардо,
Ухтя ёв упрэ, нэ сыс тэрдо;
О дуйто мардо попыяпэ,
Э чиб мрэ рашастыр отлыяпэ,
Сыр дыя о Бaлда про трито,
Мардя э годы аври-то.
А о Бaлда илэса ракирдя:
"Э локхи тимин до чекат пхагирдя".
Примечание:
[1] Благодарим за исправление этой строки Л.Н. Черенкова.